Optik illüzyon, göz tarafından toplanan ve beyinde işlenen bilgileri doğal veya yapay şekilde manipüle edilerek, nesnel gerçeğin farklı algılandığı durumdur. Optik illüzyonu temel üç çeşidi vardır.
Değişmez Optik İllüzyon
Algılanması en basit olan çoğu sanatta kullanılan illüzyon türüdür. Değişmez optik illüzyonlar, onları oluşturan nesnelerden farklı olan görülür.
Fizyolojik Optik İllüzyon
Gözün ve beynin aşırı uyarılması sonucunda parlak ışıkları izleyen ardıl görüntüler olduğu gibi ya da aşırı derecede uzun değişken desenlere adapte uyaranlarla parlaklık, renk, konum, boyut, hareket gibi uyaranlar yardımıyla etki gösterir. Fizyolojik optik illüzyonda fizyolojik bir dengesizlik oluşturarak algıyı değiştirir.
Bilişsel İllüzyon
Bilişsel illüzyonlar, bilinçsiz çıkarımlar sonucu oluşur. Ve dört farklı türü vardır. Bilişsel yanılsamalar yaygın olarak belirsiz görüntü, deforme yanılsamalar, paradoks illüzyonlar ya da kurmaca yanılsamalar olarak ayrılırlar.
Belirsiz Görüntü
Nesnelerin ya da resimlerin, alternatif yorumlara açık olduğu algısal bir geçiş oluşturduğu türüdür. Necker küpü iyi bilinen bir örneğidir.
Deforme veya geometrik optik illüzyonlar
Geometrik optik illüzyon nesnenin boyut, eğrilik/doğruluk veya durduğu yer gibi genellikle fiziksel durumunu etkileyen illüzyon türüdür. Gerçek anlamda yanılsama oluşturan deforme ve geometrik optik illüzyon, insan gözünün baktığı şeyde içsel olarak doğru olanı araması sonucunda algı oluşturur.
Paradoks Yanılsama
Boyutsal ve mekansal imkansızlıkların, kaynağın her açıdan farklı algılandığı yanılsama türüdür.
Kurmaca Yanılsama
Kişi gördüğü yanılsamalarda bilinçli bir şekilde uyarılmaz veya fark edemez fakat göz yanılsaması gibi durumlar kendiliğinden gerçekleşmiş olur. Sanrı durumu bu grup içerisinde örnek gösterilebilecek bir durumdur. Bilişsel optik illüzyonların sonuncusu olan kurmaca yanılsaması tamamen öznel görüler içermektedir. Kurmaca ve paradoks yanılsamanın öncü sanatçısı, zeki matematikçi ve ressam M. C. Escher’dır.
